آزاد شو از بند خویش، زنجیر را باور نکن
اکنون زمان زندگیست، تاخیر را باور نکن
حرف از هیاهو کم بزن، از آشتی ها دم بزن
از دشمنی پرهیز کـن، شمشیر را باور نکـن
خود را ضعیف و کم ندان، تنها در این عالم ندان
تو شـــاهکـار خلــقتی، تحــــقیر را بــاور نکـــن
بر روی بوم زندگی، هر چیز می خواهی بکش
زیبا و زشتش پای توست، تقــدیر را باور نکــن
تصویر اگر زیبا نبود، نقاش خوبی نیستی
از نو دوباره رســم کن، تصویر را باور نکن
خالق تو را شاد آفرید، آزاد آزاد آفرید
پرواز کـــن تا آرزو، زنجیر را باور نکن
دنیا گلیب کئچن دنیادی . هچ بیر نفرَ وفاسی یوخ . قوجا یا جاوان تانیماز . زامانی کی یتیشسه ، دای باخمیاجاخ کی سن کیمسن ، او کیمدی
جانو آلیب گدجخ . بو دردلی وفاسیز دنیا . غملره فرصت ورسون دای زندگیه مجال قالماز .
استاد شهریارین سوزی شعری اینسانین اورگینن های وری . بو گوزل اوری سوزی تقدیم سیزلره
حیدر بابا دنیا یالان دنیادی
سلیماندان نوحدان قالان دنیادی
اوغول دوغان درده سالان دنیادی
هرکیمسیه هر نه وئریب آلیبدی
افلاطوندان بیر قوری اود قالیبدی
حیدر بابا یولوم سنن کج اولدی
عمروم کچدی گلممه دیم گج اولدی
هئچ بیلمه دیم گوزللرون نج اولدی
بیلمزدیم دنگه لروار دونوم وار
ایتگین لیک وار آیرلیق وار ئولوم وار
حیدر بابا یار - یولداشلار دوندولر
بیر - بیر منی چولده قویوب چوندولر
چشمه لریم چراغلاریم سوندولر
یامان یئرده گون دوندی آخشام اولدی
دنیا منه خرابه شام اولدی
حیدر بابا ! دنیا یالان دنیادی
سلیماندان نوحدان قالان دنیادی
اوغول دوغوب درده سالان دنیادی
هر کیمسیه هر نه وئریب آلیبدی
افلاطوندان بیر قوری آد قالیبدی
حیدربابا ، ایلدیریملار شاخاندا
سئللر ، سولار ،شاققیلدییوب آخاندا
قیزلار اوْنا صف باغلییوب باخاندا
سلام اولسون شوْکتوْزه، ائلوْزه !
منیم دا بیر آدیم گلسین دیلوْزه
حیدربابا ، کهلیکلروْن اوچاندا
کوْل دیبینَّن دوْشان قالخوب ، قاچاندا
باخچالارون چیچکلنوْب ،آچاندا
بیزدن ده بیر موْمکوْن اوْلسا یاد ائله
آچیلمیان اوْرکلری شادائله
بایرام یئلی چارداخلاری ییخاندا
نوْروز گوْلی ، قارچیچکی ،چیخاندا
آغ بولوتلار کؤینکلرین سیخاندا
بیزدن ده بیر یاد ائلییه ن ساغاوْلسون
دردلریمیز قوْی دیّکلسین ، داغ اوْلسون
حیدربابا ، گوْندالووی داغلاسین !
اوْزوْن گوْلسوْن ، بولاخلارون آغلاسین !
اوشاخلارون بیردسته گوْل باغلاسین !
یئل گلنده ، وئر گتیرسین بویانا
بلکه منیم یاتمیش بختیماوْیانا
حیدربابا ، سنوْن اوْزوْن آغ اوْلسون !
دؤرت بیر یانونبولاغ اوْلسون باغ اوْلسون !
بیزدن سوْرا سنوْن باشون ساغ اوْلسون !
دوْنیاقضوْ-قدر ، اؤلوْم-ایتیمدی
دوْنیا بوْیی اوْغولسوزدی ،یئتیمدی
حیدربابا ، یوْلوم سنَّن کج اوْلدی
عؤمروْم کئچدی ، گلممهدیم ، گئج اوْلدی
هئچ بیلمه دیم گؤزللروْن نئج اوْلدی
بیلمزیدیم دؤنگه لر وار، دؤنوْم وار
ایتگین لیک وار ، آیریلیق وار ، اوْلوْموار
حیدربابا ، ایگیت اَمَک ایتیرمز
عؤموْر کئچر ، افسوس بَرَهبیتیرمز
نامرد اوْلان عؤمری باشا یئتیرمز
بیزد ، واللاه ، اونوتماریقسیزلری
گؤرنمسک حلال ائدوْن بیزلری
حیدربابا ، میراژدرسَسلننده
کَند ایچینه سسدن - کوْیدن دوْشنده
عاشیق رستم سازیندیللندیرنده
یادوندادی نه هؤلَسَک قاچاردیم
قوشلار تکین قاناد آچیباوچاردیم
شنگیل آوا یوردی ، عاشیق آلماسی
گاهدان گئدوب ، اوْرداقوْناق قالماسی
داش آتماسی ، آلما ، هیوا سالماسی
قالیب شیرین یوخی کیمینیادیمدا
اثر قویوب روحومدا ، هر زادیمدا
حیدربابا ، قوری گؤلوْنقازلاری
گدیکلرین سازاخ چالان سازلاری
کَت کؤشنین پاییزلاری ، یازلاری
بیرسینما پرده سی دیر گؤزوْمده
تک اوْتوروب ، سئیر ائده رماؤزوْمده
+ رحم الله یقرا من الفاتحه مع الصلوات
می دانــی ، یک وقتهایی باید روی یک تکه کاغذ بنویسـی " تعطیــل است"
و بچسبانــی پشت شیشـه ی افکارت..!
باید به خودت استراحت بدهـی ، دراز بکشـی ، دست هایت را زیر سرت بگذاری ،
به آسمان خیــره شوی و بی خیال سوت بزنی..!
در دلت بخنـدی به تمام افکاری که پشت شیشه ی ذهنت صف کشیده اند،
آن وقت با خودت بگویـی: " بگـذار منتظـر بمانــند...
در زنــدگـی گـاهـی باخته ام!
گاهی با کسـی ساخته ام!
گاهـی گریه کرده ام!
گاهی بخشیـده ام!
گاهـی فریب خورده ام!
گاهـی افتاده ام!
گاهـی در تنهایـی مرده ام!
اما حال زمانش رسیده که بگویـم :
من از تمام اینها درس آموختـه ام!
اکنون خوشحــالـم که خودم هستـم !
شایـد ساده باشــم !
اما صادقــم...
من خـــودم هستـم و همین برایــم کافی ست...!
" زنده یاد حسین پناهی"
خلایقدن جفا گوردوم تماما---بیوفا گوردوم
وفاسیز آشنالردن ----عجائب ماجرا گوردوم
اولار کی لاف یکرنگی وروب آخر دورنگ اولدی
تماما اقربالر عقرب اولدی جانگزا گوردوم
فقط بیر تخم مرغی ساده و یکرنگ بیلمیشدیم
اونوندا کوینگین ردّایلدیم رنگین دو تا گوردوم
جهاندا قورخمادشمندن همیشه آشنادن قورخ
نچونکه آشنانون حیله و مکرین خفا گوردوم
کیمه بیل باغلادیم-قطع اولدی امیدیم بلیم سیندی
فقط بیر آشنا دنیا و عقباده خدا گوردوم
الوندن اوپسه آلاّمنا چکر اخر ایاقوندن
سو اوپسه پای دیواری یخوب ویرانسرا گوردوم
او تعظیم ایلیوب قدّین اگندن داد واویلا
بلینکه اگدی اوچی قوشلارون عمرین فنا گوردوم
زلیخا ایستموردی یوسفی اوز نفسین ایسدیدی
مجازی عاشقون عشقین یالانچی ادّعا گوردوم
اگر ایسدیدی از نفسون محبوبیدور دنیانی لا گوردوم
صمیمیت محبت عشقبازی ایتده کاملدور
بو حیوانون وفاسین فطرتین چوخ بی ریا گوردوم
یازان بیر کارمند بانکدور پول حمل ایدردیم من
بیاباندا ات اوسته بیر یری چوخ دلگشا گوردوم
بلیمده اسلحه بیر ایت یانمدا پول آت اوستونده
آتمنان دوشدوم اگلیشدیم اوزمده اشتها گوردوم
غذا صرف ایلدیم میندیم آتی بش اون قدم گتدیم
بو ایتده چوخ مسلسل غیرعادی بیر صدا گوردیم
-------------------------------------------
-------------------------------------
چخاردوردی نجاست بیر نفر چاه نجاستدن
دیدی الحمدالله شغلیمی گنج بقا گوردوم
جان اولماز ایسه، سن تکی جانان یئتر منه
وصلین بو خسته کؤنلومه درمان یئتر منه
هیجرون جفاسی ائیله یاخوبدور بو کؤنلومی،
هر شب قاپوندا، ناله و افغان یئتر منه
ظلمت ایچینده، آب حیات ایستمز کؤنول،
لعلون، زلا‌لی چشمه ی حیوان یئتر منه
زاهد! قووارایسن منی میخانه‌دن بو گون!
روز ازلده یار ایله پیمان یئتر منه
گر چی،"خطایی"، گئتدی الوندن وصا‌ل دوست،
هر دم خیال دیده ده مهمان یئتر منه
خطایی(شاه اسماعیل)
غم و درده سالان منی
نییه قویدون نالان منی
تاپام بلکی نیشان سندن
آختاریرام هر آن سنی
،
هارا گئتدین هارا گئتدین
اوره ییمی یارا ائتدین
منی یالقیز قویوب-گئتدین
سن ایدین یاریم ، دوز ایلقاریم
گول-باهاریـــــم - گول باهاریم
،
بیر آن سنی اونوتمارام
عومروم وار کن سنه یارام
هر یادیما دوشنده سن
تزه له نر اورک یارام
،
هارا گئتدین هارا گئتدین
اوره ییمی یارا ائتدین
منی یالقیز قویوب-گئتدین
سن ایدین یاریم ، دوز ایلقاریم
گول- چیــــچکلی باهاریم
پخش : رادیو 1339
شعر از : فرهاد ابراهیمی
ایاتی ها، ترانه های کوتاه جاری شده از درازای تاریخ هستند. این ترانه ها برای ابراز احساس در یک لحظه خوانده می شوند و همان لحظه برابر با یک عمر زندگی و حیات است. بایاتی ها شامل بایاتی های غربت، نغمه های جدایی، ترانه های مادرانه، سوگ سروده ها در مرگ پدر و مادر و صدای احساسات و درد دل هاست.
بایاتی از زمان تولد کودک، پا گرفتنش در لالایی ها و تعریف ها حضور دارد و این روال ادامه دارد تا زمان بزرگ شدن انسان و مراسمات محلی، عروسی ها و حتی زمان مرگ انسان نیز خوانده می شود. بایاتی در تمام عمر ما نغمه ای مؤثر است. این اشعار از دل تاریخ به دست ما رسیده و حاوی حرف های قابل تأملی است که مضامین عمیق فلسفی، اجتماعی، تاریخی، دینی، اخلاقی دارند. (1)
***
(نمونه ای از بایاتی های مادرانه ، حجم :5 مگ ، قابل دانلود از این لینک ،کلیک کنید ) (4)
***
بایاتی(به ترکی آذربایجانی: Bayati) رایج‌ترین فرم شعر فولکولوریک یا همان ادبیات شفاهی مردمان آذربایجانی است.از سرایندگان مشهور بایاتی می‌توان به شاه اسماعیل صفوی که در شعر ختایی تخلص می‌کرد اشاره نمود. (2)
نمونه ای از بایاتی ها :
بو یول گئدیر خالخالا
یاندی باغریم خال- خالا
قورخورام گئدم قالام،
نازلی یاریم خال قالا.
ترجمه :این راه به خلخال می رود و دل من از جدایی می سوزد،ترس من از این است که بروم و یار نازنین من تنها بماند.
دونن آخشام چاغی سن‌سیز منی آغلاتدی یاغیش
یادیما سالدی سنی مطلبینه چاتدی یاغیش
کوچه لر اولدو گؤزومده یئنه بیر آرپا چایی
منی سن‌سیز نئجه نیسگیل سئلینه آتدی یاغیش
اودو سؤندورمه گه سو قایداسی دیر آمما دونن
کؤزه ره ن کؤنلومو یاغدیقجا آلوولاتدی یاغیش
یادا سالدی اؤ یاغیشلیق گونو کی اوندا منی
کَپنَک تک باشینا شوقیله اویناتدی یاغیش
دامجی دامجی سنه لای لای دئدی قوینومدا منیم
نه دئیم بلکه سنی کورپه یه اوخشاتدی یاغیش
بوخاغیندان آخاراق بیلدی شیرینلیک شانیسان
گول اوزوندن سوزولوب بال فَره سین داتدی یاغیش
دوداقین قیرمیزی گوللر کیمی آچمیشدی سنین
سوزولن واخت او دوداقلاردا قانا باتدی یاغیش
او قدر مستیدیم هئچ بیلمدیم آخیر نه زامان
سینه م اوسته ساریلان تئل‌لری ایسلاتدی یاغیش
سورا بیلدیم آپاریب قورد کئچینین شنگولوسون
سنی مندن آلیب آنجاق منی آلداتدی یاغیش
دونن آخشام گئنه بیر سودا دا گوردوم کی منه
آجیلیقلا او شیرین خاطیره نی ساتدی یاغیش
اویانیردیم کی باشیم دَیدی ملامت داشینا
منی رؤیادان اویاتماقدان اؤزی یاتدی یاغیش
شعر گوزللر ده وفا اولماز ،، همراه با ترجمه فارسی
یانیر عشقین اودیندا دائما پروانه ده منده
گزیر حسرتله گیسولر ایچینده شانه ده منده
(ترجمه فارسی : در آتش عشق پروانه و من میسوزیم / شانه و من ، هر دو به با حسرت به دنبال گیسوی معشوق هتسیم )
***
اورگدن باغلییام زولف پریشان او مه رویه
نئجه کی باغلیدیر زنجیره اول دیوانه ده منده
( ترجمه فارسی : دلم را به زلف و گیسوی معشوق همچون ماه میبندم / همچنان که دیوانه رو به زنجیر می بندند من هم این کار را میکنم )
***
اولوبدیر یار فراقیننان منیم کونلوم (گوئلیم) ائوی ویران
دوزلمز اولماسا تعمیر بو تون ویرانه ده منده
( دل و قلب من در فراق یار مرده و خانه اش ویران گشته / نه ویرانه و نه دل من دیگر درست نمی شود و تعمیر شدنی نیست )
***
گئدیب اغیار حضورینده ائدیر اول سنگ دل جلوه
نه فرقی وار اونا هر آن باخیر بیگانه ده منده
( او به حضور غریبه ها رفته و آن سنگ دل ، خود نمایی می کند / برای او چه فرقی دارد که هم نگاهش میکنم و هم دیگران { هم من میتوانم نگاهش کنم و هم دیگران و چه فرقی بین من و دیگران است ؟ } )
***
وفاسیز یارین هیجریننن ایشیم دی آغلاماق هر گون
اولور گریان همیشه دیده ی حنانه ده منده
( در فراق یار بی وفا ، کار هر روز من گریه کردن است / دیدگان من و حنانه { احتمالا اسم خاص و اشاره به یک واقعه و شخصی که اسمش حنانه بوده } همیشه گریان است )
**
بیلیر سن یاخشی سن معمار گوزللر ده وفا اولماز
گوزللر دن وفا اونماق قالیب افسانه ده منده
( معمار { لقب شاعر. تخلص} خودت خوب میدانی که زیبارویان بی وفایند / وفادارای زیبارویان در دوران افسانه ها و من خلاصه میشد و لاغیر)
ای جماعت بیر ملک گورکـم لی سیما گورموشم
درس آلین من ده ن کی من صورت ده معنا گورموشم
کیپریگ ایملن آچیمیشام بیر قاره زولفون حلقه سین
اوردا افلاطون گزه ن معنانی پیـــدا گورموشم
قانلی اشک ایلن یویوب پاک ائتمیشم بو گوزلری
باخمیشام زیبا اوزه جنات الاعلا گورموشم
کیم دئسه یوخ دان وار اولماز سویله ین ای بی خبر
من یوخو وار ائیله ین بیر چشم شهلا گورموشم
سورماین محشر سوزون علامه ده ن من ده ن سورون
من قیامت قالدیران بیر قد رعنا گورموشم
یئرده هوندور داغلاری حیران ائده ن بیر سرو قد
گوگ ده گون ده ن باج آلان بیر ماه سیما گورموشم
عارفه جان بخش ائده نده لطفی ای دل باخمیشام
عاشق این جانین آلان دا حسنی جانا گورموشم
کلمه کلمه لب لرین ده ن سوز آچان چاغلاردا من
شدده شدده گوهر ویاقوتی رسوا گورموشم
عشق اوخوایلان کیپریگ این نقش ائتمیشم جان لوحینه
غیب سرین نقش ده یا بیلمیشم یا گورموشم
اولماسا علم ایم ده دولغون تجربه ام وار (شاهیا)
باش دا کی آغ توک لریم سویله ر کی دنیا گورمیشم
