ایاتی ها، ترانه های کوتاه جاری شده از درازای تاریخ هستند. این ترانه ها برای ابراز احساس در یک لحظه خوانده می شوند و همان لحظه برابر با یک عمر زندگی و حیات است. بایاتی ها شامل بایاتی های غربت، نغمه های جدایی، ترانه های مادرانه، سوگ سروده ها در مرگ پدر و مادر و صدای احساسات و درد دل هاست.
بایاتی از زمان تولد کودک، پا گرفتنش در لالایی ها و تعریف ها حضور دارد و این روال ادامه دارد تا زمان بزرگ شدن انسان و مراسمات محلی، عروسی ها و حتی زمان مرگ انسان نیز خوانده می شود. بایاتی در تمام عمر ما نغمه ای مؤثر است. این اشعار از دل تاریخ به دست ما رسیده و حاوی حرف های قابل تأملی است که مضامین عمیق فلسفی، اجتماعی، تاریخی، دینی، اخلاقی دارند. (1)
***
(نمونه ای از بایاتی های مادرانه ، حجم :5 مگ ، قابل دانلود از این لینک ،کلیک کنید ) (4)
***
بایاتی(به ترکی آذربایجانی: Bayati) رایج‌ترین فرم شعر فولکولوریک یا همان ادبیات شفاهی مردمان آذربایجانی است.از سرایندگان مشهور بایاتی می‌توان به شاه اسماعیل صفوی که در شعر ختایی تخلص می‌کرد اشاره نمود. (2)
نمونه ای از بایاتی ها :
بو یول گئدیر خالخالا
یاندی باغریم خال- خالا
قورخورام گئدم قالام،
نازلی یاریم خال قالا.
ترجمه :این راه به خلخال می رود و دل من از جدایی می سوزد،ترس من از این است که بروم و یار نازنین من تنها بماند.
